به همت مرکز تحقیقات دانشگاه امام صادق و موسسه اشراق برگزار شد+فیلم
نقش بانکداری در توسعه بر مبنای اقتصاد مقاومتی
به گزارش «خبرگزاری دانشجو»، نشست «نقش بانکداری در توسعه بر مبنای اقتصاد مقاومتی» در دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) و به همت مرکز تحقیقات بسیج دانشجویی این دانشگاه و با مشارکت موسسه اشراق برگزار شد.
در این جلسه دکتر سید احسان خاندوزی، پژوهشگر و محقق دانشگاه و وهاب قلیچ، کارشناس پژوهشی پژوهشکده پولی بانکی بانک مرکزی به بیان نظرات خود در ارتباط با نظام بانکی پرداختند که مشروح آن در ادامه گزارش ارائه می‌شود
وهاب قلیچ با اشاره به ضرورت اقتصاد مقاومتی گفت: در مقاوم سازی اقتصاد مشابه مقاوم سازی ساختمان، باید طوری بنای اقتصاد را چید که اگر یک شوک یا زلزله به ساختمان شما وارد شد ساختمان بتواند در مقابل شوک و زلزله ها، مقاومت نماید. حال این شوک اعم از شوک اقتصادی، سیاسی و غیره است.
البته ما تنها کشوری نیستیم که باید اقتصادمان را به این سمت ببریم و قبل از ما نیز کشورهایی (هر چند به طور بخشی) دست به این کار زدند، اما به علت تفاوت‌های فرهنگی، مذهبی و سیاسی کشورها با یکدیگر، الگو برداری صددرصد دوکشور از یکدیگر امکان‌ناپذیر است.
ما ملاحظه می‌کنیم که پس از بحران نفتی که کشورهای عربی یک بار هم که شده غیرت نشان دادند و آمریکا و غرب را تحریم کردند (که البته آن هم دلایل خاص خود را داشت) و بعد از ماجرای انقلاب اسلامی ایران اقتصاد آمریکا حس نمود دچار چالش شده و از این‌رو آنها نیز برنامه‌ای برای مقاوم‌سازی بخش انرژی اقتصاد خود با عنوان «طرح امنیت انرژی» پیاده کردند و رو به فناوری‌های نوین و کمتر انرژی‌بر و انرژی‌های جایگزین‌های نفت آوردند؛ یا برای مثال ترکیه با ایران قرارداد گازی گران قیمتی امضا کرد تا فقط از روسیه گاز وارد نکند. همچنین مسئولان ما در سالیان گذشته و بعد از ماجرای افزایش قیمت و محدودیت صدور گاز توسط ترکمنستان به مناطق شمالی کشور، به این نتیجه رسیدند که باید در حوزه انرژی مقاوم‌سازی کنند.
بانکداری در سایه، مانند اروپا به ایران نیز ضربه خواهد زد.
در بحران اقتصادی که در اروپا رخ داد شاهد چهار موج بودیم. بحث پرداخت وام‌ها به افراد با درجه پایین اعتباری موج اول بود؛ موج دوم کمبود نقدینگی در نظام بانکی و موج سوم به تبع این دو، افزایش بدهی‌های حکومتی برای اینکه یک بانک ورشکست نشود و موج آخر به تبع قبلی بالا گرفتن مشکلات اقتصادی در سطح کشوری همچون بحران یونان و اسپانیا و پرتغال بود. یکی از دلایل شکننده بودن اقتصاد اروپا در بحران اخیر، رشد بانکداری در سایه بوده که در آن، موسسات مالی غیربانکی آزاد و رها از قوانین و محدودیتهای بانکی، فعالیت‌های شبه بانکی انجام داده و با افراط و حرص و ولع در استفاده غیراصولی از اوراق مشتقه، نظام مالی را با خطر مواجه ساختند.
همچنین در ایران نیز شاهد بانکداری در سایه هستیم مثلا حدود شش هزار صندوق قرض‌الحسنه و 850 تعاونی اعتبار و موسسه مالی و اعتباری در حال کار هستند که با توجه به ضعف ساختاری نظارت پولی و بانکی خطر بحران‌آفرینی آن برای نظام مالی کشور به وضوح احساس می‌شود.
24 بند ابلاغی حضرت آقا مهمترین اولویت‌های حال حاضر اقتصاد ایران است.
در ادامه این نشست، دکتر خاندوزی با بیان اینکه بهتر است یک اشتراک معنایی به دست آورده و سپس کار را پیش ببریم گفت: قصد دارم یک تمایزی بین بحث معنایی و ماهوی بگذاریم مقدمه‌ای که رهبری در سیاستهای کلی به آن اشاره داشتند ناظر به این مسئله است که اقتصاد ما برخلاف غرب صرفاً تامین‌کننده نیازهای دنیوی نیست و ویژگی‌هایی مانند عدالت محور بودن درون‌زا بودن و غیره از شاخصه‌های اصلی آن است.
به اعتقاد من این 24 بند ابلاغی حضرت آقا مهمترین اولویت‌های حال حاضر اقتصاد ایران است والا این 24 بند الگوی کامل نیستند و به فرموده خود رهبری قابل تکمیل هستند مثلا در بحث رفع فقر در هیچ کدام از بندها صراحتا صحبتی به میان نیامده است، اما تشخیص سیاست‌گذار این گونه بوده که اولویت‌ها را تا حدی که مشکلات را رفع کند مطرح کند؛ مثلا اینکه سه بند به بحث درآمدهای نفت و گاز و چند بند به درآمدهای دولت اختصاص دارد. اولویت‌ها را نشان می‌دهد. اگر با این تصور که اقتصاد ما نباید شکننده باشد مسئله اقتصاد مقاومتی را مطرح می‌کنیم باید بدانیم این مسئله ابداعی ما نیست و از قدیم الایام هم خرمندان این را در نظر داشته و تجربه غرب و شرق هم نشان می‌دهد که آنها نیز بر این مسئله بی توجه نبودند.
سه ویژگی مهم یک سیستم مقاوم
اساس تلقی من این است که اگر سیستم بخواهد مقاوم باشد باید سه ویژگی داشته باشد مولفه اول اینکه کوته فکر نباشد؛ شما اگر کارگری باشد که برای شش ماه ساختن خانه‌ای در جایی اسکان دارد، حتما خانه یا چند آجری که استفاده می‌کنید کفایت می‌کند. اما به محض اینکه بخواهید برای طولانی مدت اسکان داشته باشید به مقاومتش فکر می‌کنید. یکی از مشکلات ما این است که به نظام تصمیم‌گیری در تخصیص منابع نگاه بلندمدت نمی‌شود و نگاه‌ها چهار یا پنج ساله و به اندازه عمر یک دولت است و به بلندمدت و مسئله سیاست طولی به عرضی توجهی نمی‌شود.
مولفه دوم بیرون آمدن از محدوده نفع شخصی در انگیزه اقتصادی است و اینکه در کنار نفع شخصی بقای سیستم لحاظ بشود. سیستمی که در آن بخواهند بدون توجه به پیامدها کار کنند، ناپایدار خواهد بود. همه مشکلات بعد از سال 1997 به این علت بود که تغییرات بدون توجه به آینده انجام می‌شد، یا بحران 2008 به همین علت بود که افسارگسیخته برای کوتاه‌مدت نگاه می‌کردند و تصمیم می‌گرفتند.
مولفه سوم کاهش وابستگی‌های راهبردی به بیرون که این درجه مقاوم شدن اقتصاد را بالا می‌برد. بحران شرق آسیا به این علت بود که در دهه 1990، نه تنها بازار سرمایه بلکه کل اقتصاد شرق آسیا به خارج از خودش وابسته شده بود.
اقتصاد مقاومتی یک بحث سیاسی و جناحی نیست.
در ادامه وهاب قلیچ با اشاره به مثلث مردم، رسانه ها و دولت در اقتصاد مقاومتی گفت: اصلاح الگوی مصرف، اصلاح الگوی خرید و اصلاح مطالبه گری از نقش های مردم است که رهبری نیز در بخش سبک زندگی به آن اشاره کردند، نکته مهم این است که نباید بگذارید بحث اقتصاد مقاومتی سیاسی بشود؛ چرا که واقعاً این بحث یک ضرورت ملی است نه یک گزینه ای که اگر به سمتش برویم بهتر باشد.
پس از طرح این بحث توسط حضرت آقا عده‌ای گفتند این یک بحث سیاسی است و به دنبال رضایت دادن اجباری به مردم در مقابل تحریم‌های اقتصادی هستند. اما در واقعیت امر، اینگونه نیست. شما در نظام بانکداری بین‌الملل که نگاه کنید، در بحث بازل 3 می بینید نوعی مقاوم‌سازی با شاخص‌های خاص برای بانک‌ها مقرر گردیده است. بعد از بحران 2008 قاعده‌های خاصی برای موسسات مالی بانکی و غیربانکی گذاشتند؛ یا در اروپا بحث تفکیک عملیات و روابط خُرد بانکداری مطرح شد یا قاعده‌ای به نام داد- فرانک وضع شده که می‌گوید نگذارید بانک‌ها از حدی بزرگ‌تر شوند که نگذاریم ورشکست شوند.
پس طرح مسئله اقتصاد مقاومتی در کشور ما، یک بحث سیاسی و مولود روابط خاص ما با دنیا نیست؛ بلکه یک ضرورت غیرقابل انکار و یک طرح بزرگ ملی است.
شبیه سازی 24 بند ابلاغی رهبری در نظام بانکی
بنده بندهای سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری را در نظام بانکی شبیه‌سازی کردم تا با عینک بانکداری به اقتصاد مقاومتی نگاه کنیم و درسهایی را از آن برداشت نماییم. از مهمترین سرفصل‌ها می‌توان به این موارد اشاره داشت:
1-تدوین تقویم و نقشه راه عملیاتی اجرای اقتصاد مقاومتی در نظام بانکی کشور
2-افزایش اتحاد و همگرایی نظام بانکی
3-هماهنگی بازار پول با بازار سرمایه در اجرای اقتصاد مقاومتی
4-فرهنگ سازی اقتصاد مقاومتی و ایجاد گفتمان رایج در جامعه در مسائل بانکداری
(توضیحی ارائه کنم اینکه این تصور در مردم وجود داشته باشد که بانکداری ما کاملاً ربوی است عنصر اعتماد را که مهمترین سرمایه است از بین می برد.)
5-اصلاح تبلیغات بانک ها و پرهیز از ترویج فرهنگ مصرفگرایی و لوکس گرایی
6-توجه به مشکلات و نواقص در حوزه قانونگذاری و مقررات گذاری
7-حرکت جدی به سمت بانکداری اسلامی
8-شناسایی و حذف قوانین پولی و بانکی معارض با اصول اقتصاد مقاومتی
9-مدیریت هدفمندی رژیم ارزی
10-اتخاذ تدابیرکاهنده شوکهای ارزی
11-برنامه کاهش و کنترل تورم در کشور
12-هدفمندی و همگرایی در سیاستهای پولی
13-پایین آوردن معوقات و مطالبات بانکی
14-استقرار نظام اعتبارسنجی مشتریان
15-تسهیل مقررات بانکی برای صادرات
16-مکان یابی عادلانه شعب بانکی و توزیع عادلانه منابع آن
17-نظارت هر چه بیشتر در اعطای تسهیلات به منظور هدایت مشتریان به خرید کالاهای ایرانی
18-ارتقای نظام سلامت بانکی
19-جلوگیری از رانت خواری و فساد بانکی
20-رصد برنامه تحریم بانکی و پیش بینی امور
21-مقاوم سازی بخش بین الملل بانکی
22-مقاوم سازی و بومی سازی بانکداری الکترونیک
23-افزایش سطح کیفی نیروی انسانی
24-مدیریت سطح کمی نیروی انسانی
بدون شوک خارجی نیز بانکداری ما در آستانه مرزهای زنگ خطر قرار دارد.
در ادامه دکتر احسان خاندوزی در پاسخ به سئوال مجری مبنی بر اینکه به نظر شما در نظام بانکی نیازمند دگرگونی اساسی هستیم یا با اندک تغییراتی به هدف می رسیم، گفت: واقعیت این است که در نظام بانکی نیازمند مجموعه ای از فعالیت های هدفمند در حوزه نظری و نظام‌سازی هستیم به همین جهت در حوزه نظری سئوالاتی وجود دارد که باید از دانشگاه جوابش را بگیریم.
به قدری که نظام بانکی اهمیت دارد تاکنون به آن نپرداخته ایم، خارج از مسائل نظری هیچ شکی نیست اگر هیچ شوکی از بیرون به اقتصاد ما وارد نمی شد و نشود بانکداری ما خودش در آستانه مرزهای زنگ خطر قرار دارد و ما باید انتظارمان را از این بانکداری پایین بیاوریم.
بانکداری ما نه تنها مقاوم نیست بلکه از پس ابتدایات خودش هم بر نمی آید.
دکتر احسان خاندوزی در ادامه بیان داشت: بانکداری ما نه تنها مقاوم نیست بلکه از پس ابتدایات خودش هم بر نمی‌آید هم کارایی و هم رشد لازم را ندارد و هم بستری است برای فعالیت های غیرسالم و ناعادلانه، نه در تولید و تخصیص به اقتصاد کمک می‌کند و نه به نظام سالم اقتصادی، بلکه عملکرد کاملاً معکوسی دارد، بنده سعی می‌کنم در سه بخش پاسخ سئوالات را بدهم.
اولاً محتوای عملکرد سیستم بانکی به معنای قوانین و مقررات و نرم افزارهایی است که نظام بانکی با دو طرف مشتریان خودش عمل می‌کند. این مجموعه قواعد ومقررات رسمی و غیررسمی که در سیستم بانکی عمل می‌کند، تقریباً هیچ پیوستگی به نیازهای اقتصادی ایران ندارد. اگر دقت کنید در بند 9 سیاست ها به نکته ای که رهبری به صورت فشرده پررنگش کرده است امهات بخش تخصیص است.
ثانیاً غیر از بحث محتوا، مسئله صورت‌بندی و ساختار نظام بانکی نیز مطرح است به این معنی که ساختار بانک‌های ما در کنار موسسات مالی و اعتباری کمکی به تحقق بانکداری بدون ربا نمی‌کنند و ثالثا مسئله نظام مدیریت و قاعده‌گذاری و نقش‌بندی سیستم بانکی است که این محور در گناهان دو بخش قبلی شریک است و معلول آنهاست.
به اعتقاد من مهمترین اولویت، اصلاح سیستم مدیریت و قانونگذاری است، ما نظام بانکی را برای کارکردهای مشخص می خواهیم که اگر آنها را نداشته باشد به ضد خودش تبدیل می شود وامروزه بانک مرکزی به نهادی تبدیل شده که ناتوان از ایفای وظایف خودش است.
در انتها قلیچ ضمن تأکید بر این نکته که بانک مرکزی تحت سلطه مالی دولت نمی‌تواند استقلال سیاستگذاری داشته باشد، در پاسخ به پرسش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» در خصوص وجود یا عدم وجود ربا در نظام بانکی کشور گفت: اقتصاد مقاومتی به سمتی حرکت می‌کند که بانکداری بدون ربا را بسازد. به صورت صفر و یکی نمی‌توان اظهارنظر کرد و جواب این سوال را داد اما باید اذعان داشت، شبهات ربوی بودن برخی از عملیات بانکی در کشور وجود است.
قلیچ در پایان از دانشجویان خواست که اقتصاد مقاومتی را مانند انرژی هسته‌ای به یک مطالبه عمومی و ملی تبدیل کنند.
حجم 86.2 مگابایت
زمان 31 دقیقه
پایان
منبع . خبرگزاری دانشجو
