نام فروش شبکه ای از اواخر دهه 70 وارد ایران شده و شرکت های زیادی با سوءاستفاده از این نام به فعالیت بازاریابی شبکه‌ای پرداختند. این شرکت ها به شیوه بازاریابی و خرید و فروش اجباری شبکه ای از محصولی که حتی وجود نداشت درآمدزایی می کردند. در بهمن ماه 1384 فعالیت اینگونه شرکت ها غیرقانونی اعلام شد و از آن به بعد برخورد قاطع با آنان آغاز شد.
آشنایی با فروش شبکه ای
سایت جهاد اقتصادی/ حامد رشید آبادی*؛ نام فروش شبکه ای از اواخر دهه 70 وارد ایران شده و شرکت های زیادی با سوءاستفاده از این نام به فعالیت بازاریابی شبکه‌ای پرداختند. این شرکت ها به شیوه بازاریابی و خرید و فروش اجباری شبکه ای از محصولی که حتی وجود نداشت درآمدزایی می کردند. در بهمن ماه 1384 فعالیت اینگونه شرکت ها غیرقانونی اعلام شد و از آن به بعد برخورد قاطع با آنان آغاز شد.
از سوی دیگر با توجه به ظرفیت بالای بازاریابی شبکه ای اصولی و قانونی در کشور، عزم دولت بر ایجاد سازوکار قانونمند این فعالیت جزم شد. کمیته ای از نمایندگان وزارت اطلاعات، وزارت صنعت معدن و تجارت، نیروی انتظامی و دادستانی کل کشور به عنوان کمیته نظارت بر فعالیت های بازاریابی شبکه ای تشکیل و دبیرخانه آن در مرکز امور اصناف و بازرگانان وزارت صنعت معدن و تجارت واقع شده است.
بیش از 60 شرکت درخواست خود را به دبیرخانه این کمیته ارائه دادند که پس از بررسی های به عمل آمده تنها 11 شرکت موفق به اخذ مجوز فعالیت بازاریابی شبکه ای شدند که اسامی آنان در تارنمای بازاریابی شبکه ای مرکز امور اصناف و بازرگانان قابل رؤیت می باشد.
مبنای کار بازاریابی شبکه ای فروش مستقیم است ، به این مفهوم که درآن مهمترین کاری که انجام می شود رساندن محصول با یک واسطه از کارخانه به مصرف کننده نهایی است. این کار مزیت های زیادی دارد که به آن ها خواهیم پرداخت. چرخه زیر را در نظر بگیرید:
همانطور که در شکل مشخص است، یک محصول تولیدی به ناچار باید از پل واسطه ها عبور کند تا به دست مصرف کننده نهایی برسد. تعداد این واسطه ها در سیستم فروش سنتی حول 1 تا 10 نوسان می کند که خود موجب مشکلات عدیده ای است. به عنوان مثال به چند مورد اشاره می کنیم:
1- گرانی؛ فرض کنید هزینه تولید یک عدد روغن مایع در مقیاس بالا برای تولیدکننده 500 تومان است. تولیدکننده اگر اجازه داشته باشد قانوناً 20% سود کند، می تواند این روغن را به واسطه اول در چرخه فروش سنتی به قیمت 600 تومان بدهد. حال اگر به طور متوسط چهار واسطه برای رسیدن این روغن به دست مصرف کننده نهایی در نظر بگیریم (پخش کشوری، پخش استان، عمده فروش شهرستان و مغازه) هر کدام به اندازه 20% به قیمت محصول اضافه می کنند. لذا در نهایت روغن مایع با قیمت 1037 تومان به دست مصرف کننده می رسد. البته اگر هزینه حمل و نقل، انبارداری و 8% مالیات بر ارزش افزوده و ... را نیز حساب کنیم، سر از قیمت بیش از 1500 تومان در می آوریم و این یعنی سه برابر شدن قیمت!
2- عدم ثبات قیمت ها؛ با توجه به اینکه هزینه بازرسی و نظارت قیمتی برای دولت زیاد است، مکرر با این معضل مواجه شده ایم که قیمت کالا و خدمات مغازه به مغازه و کوچه به کوچه متغیر است.
3- وجود کالای تقلبی در بازار؛ به دلیل تعدد واسطه ها و انفصال مصرف کننده نهایی از تولیدکننده واقعی، کالاهای تقلبی به وفور در بازار مشاهده می شود. این کالاها عموماً به صورت قاچاق و حتی واردات رسمی به دست مصرف کننده می رسند.
4- عدم امکان مرجوع کردن؛ در این سیستم عمدتاً نمی توان به راحتی کالای خریداری شده را مرجوع کرد. آنچه که به سمع و نظر همه ما خورده عبارت «جنس فروخته شده پس گرفته نمی شود» است! زیرا هر واسطه کالا را از واسطه قبلی گرفته و این رفت و برگشت کالا خود هزینه هایی دارد که برای خرده فروش نمی صرفد اجناس مرجوعی را بپذیرد.
5- عدم مرغوبیت و کیفیت کالا و خدمات؛ با توجه به گرانی حاصل از این سیستم، تولیدکننده توان افزایش کیفیت را نخواهد داشت. چرا که افزایش کیفیت مستلزم افزایش هزینه تولید از قبیل جایگزین کردن تکنولوژی و مواد اولیه است که خود موجب گران تر شدن کالاها در این سیستم خواهد شد. تولیدکنندگانی که چنین خیالی در سر پروراندند، با نتیجه ای جز ورشکستگی روبرو نشدند، زیرا یارای رقابت با رقیبان خود را نداشتند.
6- گرایش مردم به مصرف کالاهای خارجی؛ این کیفیت پایین بعضی کالاهای ایرانی سبب شد تا مصرف کنندگان به مصرف کالای خارجی مایل شوند. چرا که یا هنگام برابری کیفیت، ارزان تر بودند و یا هنگام برابری قیمت، با کیفیت تر بودند.
7- بیکاری؛ برخی تولیدکنندگان به خاطر بالابودن هزینه های تولید به ناچار سیاست تعدیل نیرو را در پیش گرفنتد. تعدیل نیرو نتیجه ای جز بیکاری و افزایش فقر، گرسنگی، سن ازدواج، طلاق، فساد و بزهکاری نداشته است.
8- اتلاف منابع؛ در سیستم فروش سنتی، تولیدکننده از ابزار تبلیغات برای افزایش فروش خود استفاده می کند. این تبلیغات شامل تبلیغات تلوزیونی، بنر، بیلبورد، جایزه های هنگفت و ... می باشد که علاوه بر اغراق در کیفیت، هزینه های فراوانی را بر تولیدکننده تحمیل می کند که خود عامل گرانی است.
9- فرار مالیاتی؛ بسیاری از دلالان و واسطه ها که سودهای گزافی نیز در زنجیره سنتی عایدشان می شود، مالیاتی نیز پرداخت نمی کنند. زیرا مبادلات آنها به صورت رسمی ثبت نمی شود.
10- احتکار؛ بارها اتفاق افتاده که یک واسطه قدرتمند، با خرید و انبار حجم انبوهی از تولیدات یک یا چند محصول، دست به احتکار زده و پس از ایجاد مازاد تقاضا در بازار، محصولات را با قیمت بالاتر عرضه می کند و سود کلانی نصیب خود می گرداند.
ادامه دارد...
انتهای پیام/
*دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه السلام
چطور میتونم با نویسنده این مقاله ارتباط برقرار کنم
ممنون