۱- بازدید رهبر انقلاب از فعالیت های گروه صنعتى مپنا، در سال «اقتصاد و فرهنگ» را باید از سنخ بازدید ایشان از «تاسیسات نفت و گاز عسلویه» در نخستین روزهای سال ۹۰ دانست، در آن سال که سال «جهاد اقتصادی» لقب گرفته بود، رهبری انقلاب با حضور خود، «خط مقدم جبهه اقتصادی کشور» را صنعت انرژی (صنعت نفت و گاز) معرفی کردند و با این اقدام هوشمندانه به این خط مقدم جان تازه ای بخشیدند، صنعت نفت و گازی که از قضا در ماه های پایانی همان سال، تحریم سنگین غرب را در پیش روی خود می داشت و این حضور رهبری نشان داد که ایشان بخوبی ابعاد «نبرد اقتصادی» دشمن را پیش بینی کرده بودند و با این کار می خواستند همه نگاه ها را بدان سمت معطوف کنند.
۲- اقتصاد بیمار ما امروز در یک شرایط «رکود تورمی-Stagflation» است، شرایط «رکود تورمی» به دیگر سخن یعنی «چرخ تولید همچنان به خوبی نمی چرخد!» و «شیب افزایش قیمت ها هم آنچنان که باید ملایم نیست!»، البته اقتصاد ایران دردهای دیرینه ای دارد که مخصوصاً با تحریم های اخیر، این دردهای دیرینه و این زخم های کهنه خود را نمایان تر کرد و در همین راستا می توان به «وابستگی شدید اقتصاد به نفت» اشاره کرد، لذا وقتی بر اثر تحریم، به ما اجازه فروش نفت و یا انتقال وجوه حاصل از فروش نفت را نمی دهند، می شود آنچه امروز شاهدش هستیم.
۳- نمی خواهم همه آنچه امروز بر سر اقتصاد ایران آمده است را به «گردن تحریم ها» بیاندازم، از طرفی هم این را انکار نمی کنم که تحریم های سنگین نفتی و تحریم بانک مرکزی [که در نوع خود در تاریخ اقتصادی دنیا نادر است، بگونه ای که در هیچ یک از کتاب ها و تئوری های معتبر اقتصادی دنیا، سخنی از تحریم بانکی یک کشور دیده نمی شود] فشار طاقت فرسایی بر پیکره ی «عظیم و بیمار» اقتصاد ایران وارد نیاورد، بلکه می گویم ما اگر به تحریم ها از همان روزهای اول به دید یک «فرصت» برای سوق دادن اجباریمان به سمت «کاهش وابستگی به نفت» نگاه می کردیم، شاید امروز وضع بهتری می داشتیم، مخصوصاً دولت احمدی نژاد در دو سال پایانی خود می توانست به گونه ای عمل کند که اقتصاد ما اینگونه تحت فشار قرار نگیرد، دولت روحانی هم که قرار است کاری کند که «هم چرخ سانتریفیوژها بچرخد و هم چرخ کارخانه ها».
۴- در کشور ما مخصوصاً در سال های بعد از انقلاب هر دولتی که بر سر کار می آمد از ضرورت کاهش وابستگی به نفت سخن می گفت، اما آن چیزی که در عمل اتفاق می افتاد دقیقاً خلاف آن بود و این را بخوبی می توان در نسبت سهم نفت در بودجه در سه دهه گذشته مشاهده کرد، سالیان متمادی است که شاخص های مهمی همچون «اشتغال، بهره وری، تورم، رشد اقتصادی و …» آنگونه که باید مطلوب نبوده و اقتصاد ما سالهاست که از آن رنج می برد، اما بالاتر از این رنج، رنج نداشتن یک «راهبرد و استراتژی مشخص» و یک «سیاست کلان و برنامه بلند مدت اقتصادی» بوده است، که ما با آن مواجه بوده ایم.
۵- بعد از ابلاغ «سیاست های کلان اقتصاد مقاومتی» از سوی رهبر انقلاب، اکنون این خلاء بزرگ یعنی «نداشتن استراتژی اقتصادی» برطرف شده است و اقتصاد ما در هر وضعیت خوب یا بدی هم که به سر ببرد، تنها راه خروج و صعود آن حرکت در مسیر «تحقق سیاست های کلان اقتصاد مقاومتی» است، حالا نوبت دولت مردان یازدهم است که «برنامه اجرائی زمان بندی شده» خود را برای تحقق این سیاست ها ارائه کنند.
۶- نسخه ای که اقتصاد مقاومتی برای خروج از شرایط رکود تورمی و بالاتر از آن برای کاهش وابستگی به نفت می پیچد، اهتمام و توجه ویژه به «تولید داخلی و ظرفیت درون زای کشور» است، دولت مردان ما باید بدانند که تنها راه مقابله جدی با «نابسامانی های اقتصادی درونی و تحریم های سنگین بیرونی» این است که «ما مردانه پای تولید مان بایستیم»، تولیدی که سالیان متمادی بعلت کم توجهی دولتمردان (که همواره منبع عظیم ارز نفتی را در کنار خود می دیدند) امروز یک پیکر نحیف دارد، باید بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد، بخش تولید اقتصاد ایران امروز علاوه بر ظرفیت های بالقوه ی فراوانی که دارد، از دردها و کمبودهای گسترده ای نیز رنج می برد، که برطرف کردن آن نیازمند دو عنصر مهم است؛
الف) دولت مردان یازدهم، بویژه وزرای اقتصادی مرتبط با تولید کشور اولاً باید به شکوفایی تولید «اعتقاد» داشته باشند، تا زمانی که دولت بخواهد با «افسار سیاست خارجی»، «اسب سرکش اقتصاد» را براند، هیچ تظمینی وجود ندارد که «جهاد اقتصادی»، همچون سال ۹۲، در سال ۹۳ هم به تعویق نیفتد!
ب) پس از اعتقاد و باور به تولید، مشکلات تولید، تنها با یک «مدیریت جهادی» قابل حل است، مقام معظم رهبری در همان روز فرمودند؛
عامل مهمّ مدیریّت جهادی عبارت است از خودباوری و اعتماد به نفس و اعتماد به کمک الهی. وَ مَن یَتَّقِ اللهَ یَجعَل لَهُ مَخرَجًا ، وَ یَرزُقهُ مِن حَیثُ لایَحتَسِب.(۱) این رزقی که در این آیه و در آیات دیگر گفته شده است، به شکلهای مختلفی به من و شما میرسد؛ گاهی شما ناگهان در ذهنتان یک چیزی برق میزند، میدرخشد، راهی باز میشود؛ این رزق الهی است؛ در یک برهه‌ی فشار، ناگهان یک امید وافری در دل شما به‌وجود می‌آید؛ این همان رزق الهی است.
۷- خلاصه کلام اینکه بازدید رهبر انقلاب از فعالیت های یک شرکت تولید محور و دانش بینان، در این مقطع زمانی حامل این پیام بویژه اولاً برای مسئولان دولتی و ثانیاً برای نخبگان و مردم است که؛ تنها راه خروج از وضعیت موجود اقتصاد، تکیه بر سیاست های کلان اقتصاد مقاومتی است، شاه بیت سیاست های اقتصاد مقاومتی، توجه به تولید ملی است، در بین صنایع مرتبط با تولید هم آن بخشی اولویت دارد که «دانش بنیان» باشد، برای ما «رشد تولید و اقتصاد بدون رشد فرهنگ نه ممکن است و نه مفید» و البته «هر جایی که به توانایی تولید دست پیدا کنیم، غربی ها مجبور می شوند که تحریم ها را بردارند»، این پیام ویژه را باید دولت تدبیر و امید بفهمد و برای اجرای آن جهادی وارد عمل شود، آنچنان که رهبر فرزانه انقلاب نیز فرمودند؛
“ستون فقرات اقتصاد مقاومتی تولید داخلی است. تولید داخلی اگر بخواهد رونق پیدا بکند یقیناً باید، هم به آن کمک تزریق بشود، هم از چیزهایی که مانع رشد آن است جلوگیری بشود، هم برای محصولات، بازار به‌وجود بیاید، هم واردات محصولات مشابه به یک نحوی کنترل بشود و با محاسبه مورد مراقبت دقیق قرار بگیرد، هم در قراردادهای خارجی‌ای که این مجموعه و امثال این مجموعه دارند، دولت کمک بکند. گفتیم اقتصاد ما درون‌زا و برون‌گرا است؛ ما از درون باید رشد کنیم و بجوشیم و افزایش پیدا کنیم، امّا بایستی نگاه به بیرون داشته باشیم؛ بازارهای جهانی متعلّق به ما است، باید بتوانیم با همّت خود و با ابتکار خود، در این بازارها حضور پیدا کنیم و این حضور بدون حمایت دولت امکان‌پذیر نیست؛ که البتّه بخشهای مختلف دولتی در این زمینه میتوانند سهم داشته باشند.”
پی نوشت:
۱) سوره‌ی طلاق، بخشی از آیات ۲ و ۳
ارسلان ظاهری بیرگانی
