مهمترین وظیفه‌ی رهبری، تعیین سیاست‌های کلی نظام است که بر اساس آن، جهت‌گیری‌های کلان کشور مشخص می‌شود و تمام ظرفیت و امکانات جامعه باید صرف تحقق آن سیاستها شود: «درباره‌ى سیاستهاى کلّى عرض کنم که مهمترین وظیفهى رهبرى در قانون اساسى، تنظیم سیاستهاى کلّى است. فرایند تنظیم سیاستهاى کلّى یکى از منطقى‌ترین و زیباترین فرایندهاست.
حالا عدّه‌اى دلشان مىخواهد که دائم بر طبل دروغگویى و بهتان‌زنى بکوبند. ما هم حرفى نمى‌زنیم و آنها هم هرچه مى‌خواهند مى‌گویند؛ اشکالى هم ندارد؛ اما شما جوانان شاید بدانید و اگر نمى‌دانید، بدانید که فرایند تنظیم سیاستهاى کلّى، فرایند بسیار قوى و مستحکمى است.
این سیاستها اوّل در کمیسیونهاى دولت تنظیم مى‌شود و بعد به دولت مى‌آید. دولت آنها را بررسى و تصویب مى‌کند و به رهبرى پیشنهاد مى‌کند. رهبرى هم آن را به مجمع تشخیص مصلحت مىدهد. این سیاستها در کمیسیونهاى مجمع تشخیص مصلحت با حضور کارشناسان متعدّد از بخشهاى مختلف اقتصادى، فرهنگى، دانشگاهى، علمى که از خود مجمع و بیرون آن هستند، بررسى و تکمیل مى‌شود؛ بعد مجدّداً به رهبرى مى‌دهند.
رهبرى هم آن سیاستها را با آن مبانى و اصول ارزشى نظام جمهورى اسلامى تطبیق مىدهد، تصویب مى‌کند و آن سیاستها به دولت برمى‌گردد و به مجلس ابلاغ مى‌شود. نقش رهبرى در تنظیم سیاستها این است که مراقب باشد تا برنامه‌ریزی‌هایی که در چهارچوب این سیاستها می‌خواهد انجام بگیرد، نظام را به بیراهه و گمراهه نکشاند»1
در این میان دانشجویان باید به عنوان «بازوان رهبری»2 در راستای تحقق این سیاستها اقدام و نقش‌آفرینی نمایند و مسئولین را در پیشبرد این سیاستها یاری کنند. اما عرصه‌هایی که دانشجویان و تشکل‌های دانشجویی می‌توانند در آنها ورود کنند کدامند؟ در این یادداشت سعی خواهد شد، مهمترین این عرصه‌ها مشخص شود:
1. تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی
اصطلاح «اقتصاد مقاومتی» از جمله مفاهیمی است که برای اولین‌بار توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی به‌کار رفت. لذا برای برداشت صحیح، باید مقصود از آن به درستی تبیین شود و بهترین راه آن نیز رجوع به بیانات ایشان است که در دیدارهای این چند سال اخیر به تعریف از آن پرداخته‌اند. یکی از وظایف دانشجویان تبیین این اصطلاح است:
«به نظر من امروز موضوعاتى وجود دارد که میتواند مورد بحث در محیطهاى دانشجوئى واقع شود و همین زمینه‌هاى شور و نشاط گوناگون علمى و اجتماعى را به‌وجود آورد؛ ...فرض بفرمائید «اقتصاد مقاومتى». خب، عنوان «اقتصاد مقاومتى»، عنوان مهمى است. البته کار شده، تعریف شده، بحث شده، سیاستگذارى شده - در مراکزى که براى سیاستگذارى است - منتها جاى بحث دارد: اقتصاد مقاومتى یعنى چه؟
در زمینه‌ى مسائل اقتصادى کشور، چه جور مقاومتى مورد نظر است؟ دانشگاه به عنوان یک کار علمى، یک موضوع علمى، چقدر میتواند به این قضیه بپردازد؟ اینها همه میتواند موضوع بحثهاى دانشجوئى قرار بگیرد.»3
2. پرداخت فکری و محتواسازی
سیاست‌های کلی نظام برای تبدیل شدن به قانون و دستورالعمل نیاز به فعالیت علمی دارد. یکی از اقداماتی که دانشجویان می‌توانند در «اتاق‌های فکر»4 خودشان آنها را پیگیری نمایند، موضوع «سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی» است.
با بررسی بندهای مختلف سیاست‌های ابلاغی می‌توان به ایده‌های بسیار خوبی در جمع‌های نخبگانی دانشگاهی رسید و با مشورت اساتید، بر غنای آن افزود و آن را به بخش‌های مختلف کشور ارائه داد: «جوان ... باید احساس کند که او فقط مسئولیتش طرح سؤال و پرتاب کردن یک شعار نیست، که بگوید خوب، ما کار خودمان را کردیم؛ نه، پیگیرى کردن، مطالعه کردن، درباره‌ى مسئله اندیشیدن، آن را پخته کردن، راهِ کارِ اجرائى را براى آن جستجو کردن، براى طرحش با مراکز دست‌اندرکار و مجرى تلاش کردن و فعالیت کردن و بالاخره خود وارد میدان کار شدن، اینها جزء وظایف و تکالیف جوان ماست که این را هم بایستى جوان ما درک کند.»5
3. گفتمان‌سازی
یکی از مهمترین عرصه‌هایی که دانشجویان می‌توانند در رابطه با این سیاستها انجام دهند، تبدیل کردن ادبیات و مفاهیم آن به «گفتمان غالب جامعه» است؛ نکته‌ای که رهبر انقلاب در دیدار با فعالین اقتصادی و رسانه‌ای آن را از الزامات تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی عنوان کردند. اما گفتمان چیست؟ «گفتمان یعنى یک مفهوم و یک معرفت همه‌‌گیر بشود در برهه‌‌اى از زمان در یک جامعه.»6 یکی از راه‌های گفتمان‌سازی در جامعه، مجموعه‌ها و تشکل‌های دانشجویی هستند:
رهبر انقلاب: مطالبه کردن با دشمنى کردن فرق دارد. اینکه ما گفتیم گاهى اوقات معارضه‌ى با مسئولان کشور نشود- که الآن هم همین را تأکید مى‌کنیم؛ معارضه نباید بشود- این به معناى انتقاد نکردن نیست؛ به معناى مطالبه نکردن نیست.
«دنبال این باشیم که محیط دانشجوئى تصمیم‌سازى کند؛ یعنى گفتمان‌سازى کنید. ببینید بنده وقتى مسئله‌ى نهضت نرم‌افزارى را خواستم مطرح کنم، قبل از همه تو دانشگاه با دانشجوها مطرح کردم؛ حدود ده سال قبل.
نه با وزارتها صحبت کرده بودم، نه با رئیس‌جمهور وقت صحبت کرده بودم، نه حتّى با اساتید صحبت کردم؛ اول‌بار در دانشگاه امیرکبیر این فکر را به میان آوردم. امروز شما ببینید این یک گفتمان است، یک مطالبهى عمومى است، یک خواستِ همه‌ى دانشگاههاى کشور است؛ که من هرجا هم میروم، از زبان دانشجو مطالبه‌اش را میشنوم؛ از زبان استاد و مدیر، اجرایش را در یک مرحله‌ى دیگر میشنوم، و اجراء هم دارد می‌شود.
همین نوآورى‌هاى علمى بسیار، بخشى از انگیزه و توان خودش را از این شعار گرفته: «تصمیم‌سازى کنید»، «گفتمان‌سازى کنید». این، مجرى و مسئولین اجرائى را می‌کشاند دنبال این تصمیم، و تصمیم‌گیرى خواهند کرد و عمل خواهد شد.»7
نمونه‌ی عملی و موفق این همت دانشجویی تبدبل کردن عدالت به عنوان گفتمان غالب جامعه در دهه 80 بود: «کار شما جوانها بود؛ به عنوان جنبش عدالتخواهى، به عنوان طرح مسئله‌ى عدالتخواهى- نمى‌‌خواهم حالا به یک تشکیلات خاص اشاره کنم- این را در دانشگاهها جوانهاى مؤمن، جوانهاى متعهد، جوانهاى بامسئولیت مطرح کردند، گفتند؛ وقتى تکرار شد، به شکل یک گفتمان عمومى درمى‌‌آید و نتیجه‌‌اش را در گزینشهاى مردم، در جهت‌گیرى‌‌هاى مردم، در شعارهاى مردم، در انتخابات مردم، نشان مىدهد. بنابراین شما یک گام جلو آمدید.»8
4. مطالبه‌گری
در رابطه با سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، قوای مختلف وظایفی را برعهده دارند. دانشجویان و تشکل‌های دانشجویی نیز باید انجام وظیفه‌ی دستگاه‌ها را از آنان بخواهند. «امروز وظیفهى مسئولان کشور، کار بى‌‌وقفه است. وظیفهى مردم هم مأیوس نشدن و دنبال کارها را گرفتن و تلاش کردن و از مسئولان به نحو منطقى مطالبه کردن است.»9
در حقیقت مطالبه‌گری دانشجویان، به این جریان ماندگاری و عمق می‌بخشد: «همه‌ى این حرکتها براى ماندگارى و عمق‌یابى، پشتوانه مىخواهد، که آن پشتوانه‌ى مطالبه و خواست، شما هستید.»10 اما در رابطه با مطالبه‌گری باید توجه داشت که مطالبه‌گری از مسؤولان نباید تبدیل به دشمنی با آنان شود: «یک نکته‌‌ى دیگرى که در دنباله‌ى آن مطالبهى دانشجوئى عرض مى‌کنم، این است که مطالبه کردن با دشمنى کردن فرق دارد. اینکه ما گفتیم گاهى اوقات معارضه‌ى با مسئولان کشور نشود- که الآن هم همین را تأکید مى‌کنیم؛ معارضه نباید بشود- این به معناى انتقاد نکردن نیست؛ به معناى مطالبه نکردن نیست.»11
---------------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت‌ها:
1. بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان قزوین، 82/9/26
2. شما انجمن اسلامى هستید؛ انجمن اسلامى همیشه مثل بازوى رهبرى کار کرده- از اول انقلاب تا به حال همین‌طور بوده- حالا هم همین‌طور باشید. شما این کار را بکنید. این کار وظیفهى شماست؛ یعنى در حقیقت، احتیاج نیست که رهبرى با حضور سنگین خودش در محیط دانشگاه، براى این مقصود بیاید، در حالى که به وسیله‌‌ى شما جوانها حل مى‌شود و باید هم حل بشود. شما همت کنید، وارد شوید و میدان را قبضه کنید. (بیانات در دیدار اعضاى انجمن اسلامى دانشجویان دانشگاه تهران، 76/6/25)
3. بیانات در دیدار دانشجویان، 92/5/6
4. از جمله‌‌ى نیازهاى شما، یک مجموعه‌‌ى اندیشه‌‌ورز است. من دلم مىخواهد ما گرته‌‌بردارى از لغات خارجى را کمتر کنیم. متأسفانه کم‌‌کارى‌هاى ما موجب شده که گرته‌‌بردارى کنیم. اتاق فکر، درست ترجمه‌‌اى از انگلیسى است. من دلم نمى‌‌خواهد کلمه‌‌ى «اتاق فکر» را به کار ببرم، اما چاره‌‌اى نیست. یک مجموعه‌‌ى فکرى درست کنید- همان اتاق فکر در مراکز- اینها بنشینند فکر کنند، فکرهاى عالى بکنند. از افراد مطمئن، خاطرجمع و خوش‌فکر استفاده کنید. (بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با هزاران نفر از اعضاى بسیج دانشجوئى دانشگاههاى سراسر کشور، 86/2/31)
5. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار دانشجویان نخبه، برتران کنکور و فعالان تشکل‌هاى سیاسى فرهنگى دانشگاهها، 86/8/17
6. بیانات در دیدار با جمعى از طلاب و روحانیون، 88/9/22
7. بیانات در دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاههاى شیراز، 87/2/14
8. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار دانشجویان نخبه، برتران کنکور و فعالان تشکل‌هاى سیاسى فرهنگى دانشگاهها، 86/7/17
9. بیانات در اجتماع بزرگ مردم شهرستان کاشان و آران و بیدگل، 80/8/20
10. بیانات در دیدار جمعى از اعضاى تشکّلها، کانونها، نشریات، هیئتهاى مذهبى و شمارى از نخبگان دانشجویى، 82/8/15
11. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار دانشجویان نخبه، برتران کنکور و فعالان تشکل‌هاى سیاسى فرهنگى دانشگاهها، 86/7/17
مصطفی طاهری
