در دوران قاجاریه اقتصاد ایران از وضعیت مطلوبی برخوردار نبود. اقتصاد ملی در رکود کمسابقهای قرار داشت و سیل محصولات خارجی در بازار ایران روان بود. ایران که خود زمانی صادرکننده منسوجات با کیفیت خصوصا پارچههای ابریشمی بود، به وارد کنننده منسوجات تبدیل شده بود.
علما و روحانیون با درک خطر از بین رفتن اقتصاد ملی و استقلال سیاسی کشور، با کمک تجار و بازرگانان معتمد دست به اقدامات عملی زدند که از این اقدامات میتوان به تاسیس «شرکت اسلامیه» اشاره کرد. آقا نجفی اصفهانی به همراه برادر خود و با کمک بسیاری در سال 1316 ه.ق (1898 میلادی) شرکت اسلامیه را با هدف تأمین منسوجات مورد نیاز مردم ایران و مقابله با وابستگی به خارج تاسیس کرد.
محل اصلی شرکت در اصفهان بود ولی شعبههایی در شهرهای تهران، شیراز، بوشهر، مشهد، تبریز و حتی نمایندگیهایی را در خارج از کشور (لندن، کلکته، بمبئی، قاهره، استانبول، بغداد، مسکو و بادکوبه) تاسیس نمود. این شرکت ملی هسته اولیه کارخانجات بزرگ به سبک نوین در اصفهان و سایر شهرها شد و تا حدود زیادی احتیاجات ایران را به کشورهای خارجی محدود کرد.
بد نیست که برخی از اهداف این شرکت را با هم مرور کنیم:
1. دسترسی به سود بیشتر اقتصادی از طریق راهاندازی شرکت
2. خروج از ذلت احتیاج به کالاهای خارجی
3. تثبیت و تقویت هرچه بیشتر تجارت داخلی در برابر تجارت خارجی
4. جلوگیری از خروج ثروت داخلی به خارج از کشور در مقابل ورود کالاهای مصرفی
5. ایجاد اشتغال برای جوانان ایرانی
6. جلوگیری از مهاجرت نسلهای آینده به خارج از کشور برای مزدوری و کارگری نزد بیگانگان
7. تسهیل در امر معیشت مردم به علت ارزانتر بودن منسوجات و مأکولات داخلی نسبت نوع خارجی آنها
8. ارائه الگویی تجاری برای آینده ملت و دولت
9. ایجاد یک شرکت برای حمایت از مشاغل داخلی
10. نظام بخشیدن به رشته گسیخته تجارت داخله ایران
11. آبادی وطن و شکوفایی و رونق صنایع
12. رهایی از مصرفگرایی و استفاده از کالاهای خارجی
13. ایجاد راههای شوسه و آهن برای سهولت در حمل و نقل
14. جلوگیری از احتکار و بازارسیاه
در ماده 21 اساسنامه شرکت آمده بود: «این شرکت به کلی از دادوستد متاع خارجه ممنوع است. فقط هم خود را صرف ترقی متاع داخله و آوردن چرخ اسباب و کارخانه مفیده خواهد نمود و حمل متاع داخله را به خارجه بر حسب اقتضا و به موقع خود در کشیدن راه شوسه و آهن اقدام خواهد کرد.»
و همچنین در ماده 24 آن آمدهاست که «تمام اجزا از رییس و مرئوس و امنای شرکت حسبالشرط مجبورند لباس خود را از منسوجات و متاع داخله مصرف رسانند»!
کهن جامه خویش پیراستن به از جامه عاریت خواستن
- ۹۳/۰۲/۱۳